Projectenboek

De gemeente wil grote stappen zetten op het gebied van duurzaamheid. De ambitie is een CO2-neutrale gemeente met een circulaire economie in 2050. De acties binnen de diverse thema’s van  het programma dragen daaraan bij.

Voor het thema energie (inclusief participatie) geldt de volgende hoofddoelstelling: het doel is CO2-neutraal en van het aardgas af in 2050.

Om dit te bereiken is een Lokale Energie Strategie (LES) en een Transitievisie Warmte (TVW) opgesteld. Het beleid in de LES en TVW is tot stand gekomen in samenspraak met inwoners en andere stakeholders. Het vastgestelde beleid vormt de basis voor de wijkaanpak. In 2022 is een start  gemaakt met de eerste transitiewijk: de Heuvel-/Amstelwijk. In 2024 is gestart met de tweede transitiewijk: Leidschendam-Zuid. Opvolgend wordt de wijkaanpak de komende 26 jaar uitgerold over de gehele gemeente. De gemeente werkt regionaal samen via de Regionale Energie Strategie (RES).

De afgeleide doelstellingen van de hoofddoelstelling in de vorm van acties zijn:

1. 35% energiebesparing in 2050 ten opzichte van 2015 door middel van isolatie
2. Duurzame opwek van elektriciteit door maximaal in te zetten op zonnepanelen
3. Een verkenning van alternatieve warmtebronnen
4. Samen met inwoners en andere stakeholders een wijkuitvoeringsplan opstellen
5. Effectieve (subsidie) instrumenten inzetten om onder meer inwoners, VvE’s e.d. te stimuleren duurzaamheidsmaatregelen te nemen
6. Het verduurzamen van het gemeentelijk eigendom als voorbeeldfunctie
7. Het helpen verduurzamen van de schoolgebouwen

Participatie vormt een rode draad bij al deze acties. Door participatie wil de gemeente draagvlak creëren voor de oplossingen die bijdragen aan de hoofddoelstelling en de kwaliteit van de plannen verbeteren.

Thema Energietransitie
Het thema energietransitie bestaat uit de volgende onderdelen:

Energiebesparing
Om woningeigenaren te ondersteunen bij energiebesparing heeft de gemeente inkoopacties georganiseerd voor collectieve inkoop van dubbel glas, isolatiemaatregelen, warmtepompen en zonnepanelen. De online bijeenkomsten zijn door veel inwoners bezocht. Door mee te doen aan de inkoopacties worden de inwoners ontzorgd bij het treffen van duurzame maatregelen. Woningcorporaties worden ondersteund zodat ze versneld kunnen starten met het isoleren van wooncomplexen. Lagere inkomens worden ondersteund met de aanpak energiearmoede. Er zijn inmiddels al 2557 inwoners door energieklushulpen geholpen met een energiebesparingsadvies en het aanbrengen van kleine energiebesparende maatregelen. De hulp van de energieklushulpen wordt zeer gewaardeerd door de inwoners.

Opwek
Er is in gemeente Leidschendam-Voorburg een toenemend aantal zonne-energie opgewekt door bedrijven en woningeigenaren. Informatie van de CBS leert ons dat er in 2023 in LV 28.847 kW is opgewekt. Een verdubbeling ten opzichte van 2021! De groei van het aantal zonnepanelen in Leidschendam-Voorburg in 2023 ten opzichte van 2022 lag boven het landelijk gemiddelde. Het huidige kabinet is van plan de salderingsregeling voor het terug leveren van zonnestroom stap voor stap af te bouwen. Daarnaast rekenen een aantal energieleveranciers kosten voor stroom die terug geleverd wordt aan het stroomnet. De verwachting is dat dit zijn weerslag heeft op het aantal zonnepanelen dat geplaatst wordt.

Daarnaast is in 2023 de motie Wind aangenomen. Het college is sindsdien in gesprek met de initiatiefnemers.   

Duurzame warmte
De wijkaanpak voor de warmtetransitie in de Heuvel/ Amstelwijk is in 2022 gestart. Er zijn tot nu toe 3 informatiebijeenkomsten in de Heuvel/ Amstelwijk georganiseerd. Eind 2023 is de uitgangspuntennotitie voor deze wijkaanpak vastgesteld. Hier staat onder andere in beschreven dat de mogelijkheden en kosten van een aardgasvrije oplossing voor de VvE’s en de laagbouwwoningen zijn onderzocht. Met de partijen die betrokken zijn in de proeftuin aardgasvrije wijk in het project “Toepassen van aquathermie in De Heuvel-/Amstelwijk” is in het voorjaar van 2024 een samenwerkingsovereenkomst getekend.

Samenwerking
In het uitvoeringsprogramma duurzaamheid staat hoe en met welke betrokken partijen de energietransitie wordt versneld. Zo wordt ook de komende jaren samengewerkt met onder andere Energy Common LV die energiecoachgesprekken organiseert. Ook werkt de gemeente samen met Duurzaam LV die inwoners uitnodigt om mee te doen met Green Challenges. Met hulp van Buurkracht worden initiatieven van inwoners om hun woningen te verduurzamen ondersteund.

Recente ontwikkelingen
Meest recente ontwikkelingen sinds de laatste versie van het projectenboek zijn:

• Er is een belangrijke stap gezet in de richting van een collectieve warmteoplossing in de Heuvel-/ Amstelwijk. Op 4 juni 2024 heeft de raad van Leidschendam-Voorburg ingestemd met een raadsvoorstel voor het verkennen van de gemeentelijke rol in het toekomstige warmtenet van de Heuvel-/ Amstelwijk.
• Een mooie mijlpaal van het aardgasvrij maken van de 2e transitiewijk Leidschendam-Zuid, waren de eerste wijkbijeenkomsten. Deze zijn op 18 en 19 juni 2024 georganiseerd voor de woningeigenaren en huurders. Beide avonden waren goed bezocht en leverden veel nuttige informatie op voor de vervolgstappen voor de communicatie met de bewoners van de wijk.
• We zijn met onze samenwerkingspartners en een aantal betrokken organisaties gestart met het ontwikkelen van het Lokaal Klimaat Akkoord Leidschendam-Voorburg. Op 3 juli 2024 is door de gemeente een ontbijtsessie georganiseerd voor de formele start van het project. De deelnemers waren enthousiast over de opzet van de bijeenkomst en zien volop kansen om hier samen in op te trekken.
• We zijn in Leidschendam-Voorburg alert op subsidiemogelijkheden voor duurzaamheidsmaatregelen. De aanvraag voor de subsidie voor gemeentelijk vastgoed was succesvol. In juli 2024 is vanuit de subsidieregeling duurzaam maatschappelijk vastgoed van het Rijk subsidie toegekend van ruim € 600.000 voor het verduurzamen van 4 gemeentelijke panden.
• Op 9 juli 2024 heeft het college ingestemd met het collegevoorstel voor het aangaan van een intentieovereenkomst met InWarmte B.V. voor het realiseren van een tijdelijke warmtevoorziening als onderdeel van het toepassen van aquathermie in De Heuvel-/ Amstelwijk.
• Op 25 september 2025 is een vervolgbijeenkomst georganiseerd met de deelnemers aan het Lokaal Klimaatakkoord Leidschendam-Voorburg om nader af te stemmen over de procesafspraken. Daarmee is een goede basis gelegd om het akkoord gezamenlijk verder inhoud te gaan geven.
• Eveneens op 25 september 2024 is een vervolgbijeenkomst georganiseerd voor woningeigenaren in de tweede transitiewijk Leidschendam-Zuid over de technische aspecten en de kosten die zijn verbonden aan de warmtetransitie. De bijeenkomst was met circa 70 personen goed bezocht en de aanwezige deskundigen hebben veel vragen van de bezoekers beantwoord.
• De ondersteuning van de VvE’s gaat onverminderd door, zo zijn er VvE cafés en spreekuren georganiseerd. Er is veel animo voor het bezoeken van de VvE cafés. Ook de spreekuren worden goed benut en gewaardeerd.
• Woningeigenaren die gebruik maken van de subsidie isolatie en groendak laten deze werkzaamheden uitvoeren met respect voor beschermde diersoorten. Om de gierzwaluw, huismus en vleermuis te beschermen zijn de wettelijke regels voor flora en fauna onderzoek aangescherpt. Daarom is eind 2023 het natuurvriendelijk isoleren als voorwaarde toegevoegd aan de gemeentelijke subsidie voor isolatie en groendak. Het aantal subsidieaanvragen voor isolatie van bijvoorbeeld muren en daken is tot nu toe in 2024 lager dan in 2023.
• Gemeente Leidschendam-Voorburg gaat eigenaren van woningen en gebouwen ontzorgen bij het natuurvriendelijk isoleren. De aanbesteding van de gemeente voor het opstellen van een gemeente breed  soortenmanagementplan (SMP) voor Leidschendam-Voorburg is gestart. Op basis van het SMP wordt een plan opgesteld en wordt te zijner tijd een ontheffing bij de ODH aangevraagd, zodat er in de gemeente op een natuurvriendelijke wijze wordt geïsoleerd, gebouwd en verbouwd. Woning- en vastgoedeigenaren hoeven dan geen (duur) Flora-en Fauna onderzoek uit te voeren. Dit scheelt geld, tijd en is ook goed voor de beschermde diersoorten bij woningen en gebouwen.

De laatste ontwikkelingen rond de overige thema’s van het programma Duurzaamheid 2023-2026 kunnen als volgt worden samengevat.

Thema klimaatadaptatie, vergroening en biodiversiteit
Eind 2023 heeft het college een groenactieplan 2024-2026 voor de gemeente vastgesteld. Aan dit plan zijn voor 2024 een aantal concrete activiteiten verbonden. Deze variëren van het vergroenen van locaties en wegnemen van ecologische knelpunten, tot het leveren van een bijdrage aan groenblauwe schoolpleinen, natuureducatie en faciliteren van bewonersinitiatieven. De aan de doelstelling van het groenactieplan verbonden acties zijn in uitvoering.

Thema Circulariteit
Onlangs is een adviesbureau geselecteerd dat een onderzoek gaat uitvoeren om de meest relevante circulaire thema’s voor de gemeente en de gemeentelijke organisatie te kunnen gaan bepalen. Gelijktijdig wordt al ingezet op interne verbeteracties.

Thema lucht- en waterkwaliteit
De gemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD) Haaglanden heeft eerder het initiatief opgepakt om samen met de 9 gemeenten in Haaglanden en andere regionale partners een plan te maken om de luchtkwaliteit te gaan verbeteren. Dit heeft geleid tot een regionaal plan van aanpak “Samenwerking luchtkwaliteit” waarmee het college op 27 juni 2024 heeft ingestemd. Dit plan voorziet erin om in de regio Haaglanden gezamenlijk 5 thema’s te onderzoeken en hiermee aan de slag te gaan. Deze thema’s zijn: mobiliteit, schoon en emissieloos bouwen, houtstook, energietransitie in de tuinbouw en gevoelige bestemmingen.

Met het Hoogheemraadschap van Delfland en Rijnland zijn stappen gezet om te inventariseren waar binnen de gemeente aanvullende natuurvriendelijke oevers kunnen worden aangelegd. Verder is met beide hoogheemraadschappen afgestemd welke watergangen in aanmerking komen voor natuurvriendelijk maaibeheer.

Thema duurzame gemeentelijke organisatie
In augustus 2024 is bij de gemeente een adviseur duurzaamheid interne organisatie gestart. Deze adviseur gaat onderzoeken wat de CO2-uitstoot van onze gemeentelijke organisatie is. Op basis hiervan wordt een reductieplan opgesteld. Tevens wordt een plan gemaakt hoe we circulariteit binnen de gemeentelijke organisatie kunnen bevorderen.

Cijfers van 1-1-2024 t/m 31-08-2024 (peildatum)

In het projectenboek wordt alleen de financiële doorvertaling van de 1e herziening van het bestedingsplan bestemmingsreserve Duurzaamheid en Energietransitie in de jaarrekening 2024 verantwoord. Naast de bestemmingsreserve beschikt het programma ook over andere financieringsbronnen, zoals de Rijksmiddelen CDOKE, Rijksmiddelen SPUK Energiearmoede, Nationaal Isolatie Plan (NIP) en de exploitatiemiddelen. Structurele budgetten van het programma duurzaamheid worden via de P&C-cyclus verantwoord.

Het college is alert op extra subsidiemogelijkheden voor de uitvoering van de activiteiten van het programma duurzaamheid. Na de vaststelling van het lopende uitvoeringsprogramma en de eerste herziening van het bestedingsplan van de bestemmingsreserve Duurzaamheid en Energietransitie in 2023 en de nieuwe begroting, zijn in 2024 extra middelen verkregen. Dit jaar is zelfs een Rijkssubsidie van ruim 8 ton aangevraagd en toegekend voor capaciteit voor de wijkaanpak in de Heuvel-Amstelwijk. Door de extra Rijksmiddelen is het mogelijk om uitgaven die in eerste instantie in 2024 voor de bestemmingsreserve waren voorzien, uit de rijksmiddelen te bekostigen. De Rijksmiddelen CDOKE mogen worden besteed aan capaciteit voor het werken aan de klimaatdoelen.

De bedragen in de tabel zijn via de 1e herziening van het bestedingsplan dat door de gemeenteraad op 30 mei 2023 is vastgesteld, verwerkt naar jaarschijven in de begroting. Middelen die in het begrotingsjaar niet worden besteed, vloeien terug in de bestemmingsreserve en blijven op die wijze behouden voor de bestemming duurzaamheid en energietransitie.

Bovenstaande bedragen betreffen de beschikbare middelen voor het hele jaar 2024 ten laste van de bestemmingsreserve Duurzaamheid en Energietransitie.

Verduurzaming gemeentelijk vastgoed
In 2021 is ten laste van de bestemmingsreserve een investeringskrediet van € 890.000 verstrekt voor de verduurzaming van een aantal gemeentelijke panden. Per 31 augustus 2024 is er van dit krediet nog € 551.869 beschikbaar. In 2024 zijn geen uitvoeringswerkzaamheden uitgevoerd. De aanbesteding voor de verduurzaming van het gebouw op de begraafplaats aan Tuinenlaan 6 in woonkern Leidschendam is gestart en de gunning zal nog in 2024 plaatsvinden. De uitvoering van de werkzaamheden krijgt zijn beslag in Q1 van 2025. Dit alles binnen de beschikbare middelen van het krediet. De gunning voor de verduurzaming van het gebouw op de begraafplaats aan Rodenlaan 64 in woonkern Voorburg schuift door naar 2025 omdat daar eerst aanvullend onderzoek moet worden gedaan naar vleermuizen en andere vogelsoorten in verband met vereisten van de Flora en faunawet 2024. Het resterende saldo van het krediet wordt in 2025 besteed.  

In de 1e herziening van het bestedingsplan bestemmingsreserve Duurzaamheid en Energietransitie is vastgesteld dat de inzet van het investeringskrediet vanuit de bestemmingsreserve stopt. Daarna zal de verduurzaming van het gemeentelijk vastgoed worden ingebed in de reguliere bedrijfsvoering. Om dit proces te ondersteunen is in de reserve € 142.000 gereserveerd voor advieskosten of personele lasten. In 2024 en 2025 wordt een beleidskader voor het gemeentelijk vastgoed ontwikkeld. Verduurzaming van de panden en maakt hier een integraal onderdeel van uit. Dit geldt ook voor het verankeren van de benodigde middelen in de reguliere begroting, zodat verduurzaming een logisch onderdeel is van onderhoud of nieuwbouw van gemeentelijk vastgoed. In het beleidskader wordt ook rekening gehouden met het aardgasvrij maken van de gemeentelijke panden in de transitiewijken, zodat de gemeente zelf ook in de pas loopt met de wijkaanpakken. Voor de input van het beleidskader is het belangrijk om inzicht te hebben in de energielabels van het gemeentelijk vastgoed. Dit onderzoek start in het najaar van 2024. Er is hiervoor voor € 86.391 aan verplichtingen opgenomen.

Verduurzaming onderwijsvastgoed
Schoolbesturen kunnen via een aanvraag een beroep doen op cofinanciering vanuit de beschikbare middelen van de voorziening ‘verduurzaming onderwijshuisvesting’. De voorziening is ingezet voor schoolgebouwen die nog niet direct in aanmerking komen voor renovatie of nieuwbouw. In 2023 zijn er in totaal vijf aanvragen ingediend, waarvan drie door Scholengroep Spinoza en twee door Panta Rhei. De duurzaamheidsmaatregelen hebben betrekking op het verbeteren van het binnenklimaat (ventilatie, verwarming en koeling) en het verduurzamen van gevels. De maatregelen worden in 2024 uitgevoerd.

Gemeentebrede aanpak energietransitie
Een onderbesteding van de bestemmingsreserve zoals bij ‘gemeentebrede aanpak energietransitie’ is positief. Er wordt volop aan dit thema gewerkt, maar door zo veel mogelijk gebruik van andere middelen in te zetten. In 2024 kunnen capaciteitskosten die voorzien waren in de bestemmingsreserve, bekostigen door Rijkssubsidies CDOKE. Hierdoor kunnen we deze middelen  in de transitieperiode tot 2050 bijvoorbeeld inzetten voor de benodigde extra capaciteit voor de wijkaanpakken om wijken aardgasvrij te maken. Die middelen zijn nodig omdat we over een aantal jaar 5 wijkaanpakken gelijktijdig hebben lopen. Ook zijn de middelen van de bestemmingsreserve nodig om bij te dragen aan de transitiekosten voor inwoners en bedrijven in de transitiewijken.  

Stimuleringsregeling energietransitie
De stimuleringsregeling voor isolatie en groendak wordt minder goed benut, waardoor de besteding van de beschikbare middelen achterblijft. Dit komt mogelijk doordat de aardgasprijzen inmiddels zijn gedaald. Bovendien worden de regels rond natuurvriendelijk isoleren streng gehandhaafd, met name voor VvE's. Aannemers mogen alleen worden ingeschakeld als zij rekening houden met vleermuizen en vogelsoorten in de spouwmuur. Hoewel er een inkoopactie wordt georganiseerd, blijft het onzeker of inwoners daadwerkelijk gebruik zullen maken van de regeling. Om dit zoveel als mogelijk te bevorderen wordt wel regelmatig gecommuniceerd richting inwoners, onder andere via de Gemeenterubriek en de website van de gemeente. Daarnaast wordt er beperkt gebruikgemaakt van de 1% rentekorting via het Warmtefonds. Tenslotte hoeven de capaciteitskosten voor het ontwikkelen en uitvoeren van de stimuleringsregeling niet uit de bestemmingsreserve te worden betaald omdat hiervoor de Rijksmiddelen CDOKE worden ingezet.   

In het Uitvoeringsprogramma Duurzaamheid 2023-2026 is een planning opgenomen per thema. Het programma loopt op schema. Op dit moment zijn er 2 transitiewijken gestart binnen de gemeente.

Naast participatie is communicatie één van de pijlers om de doelstellingen op het thema Energie(transitie) te bereiken. Met onder meer gerichte campagnes in de lokale media, op sociale media, het organiseren van workshops en informatiebijeenkomsten wordt doorlopend aandacht besteed aan het programma Duurzaamheid en de energietransitie in het bijzonder.

De grootste risico’s met betrekking tot het thema energie(transitie) zijn:

1. Onvoldoende financiële middelen om de energietransitie voor 2050 te realiseren. De gemeente is hiervan afhankelijk van de Rijksmiddelen.
2. Het ontbreken van draagvlak bij inwoners en andere stakeholders voor (collectieve) oplossingen
3. Het ontbreken van ruimtelijke of technische mogelijkheden
4. Disbalans in opwek, opslag en netcapaciteit
5. Krapte op de aannemersmarkt en materialen en kostenstijgingen
6. Krapte op de arbeidsmarkt
7. De tijd die nodig is voor een flora- en faunaonderzoek of soortenmanagementplan onderzoek, het maken van een plan en de ontheffing van de ODH, kan zorgen voor een vertraging van isolatie werkzaamheden